نکول در قراردادهای اختیار معامله چیست؟

نکول در قراردادهای اختیار معامله چیست؟

مقدمه

نکول یکی از مهم‌ترین مفاهیم در حوزه قراردادهای مالی و به ویژه قراردادهای اختیار معامله است که شناخت آن برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران اهمیت زیادی دارد. این واژه به معنای امتناع یا سر باز زدن از ایفای تعهدات است و در زبان مالی معادل انگلیسی آن Default به کار می‌رود.
در معاملات، زمانی که یک طرف قرارداد نتواند یا نخواهد تعهدات خود را طبق مفاد قرارداد اجرا کند، گفته می‌شود نکول رخ داده است. این پدیده می‌تواند ریسک‌های قابل توجهی برای طرف مقابل و حتی کل بازار ایجاد کند، به همین دلیل سازوکارهای مختلفی برای مدیریت و کاهش آن پیش‌بینی شده است.
در قراردادهای اختیار معامله، نکول تنها از سوی فروشنده قرارداد معنا پیدا می‌کند و مکانیسم‌های تضمین و جریمه برای پیشگیری از آن وجود دارد.

تعریف نکول در قراردادهای اختیار معامله 

نکول در ادبیات مالی به وضعیتی اطلاق می‌شود که طی آن یک طرف قرارداد از انجام تعهدات خود سر باز می‌زند یا توانایی انجام آنها را ندارد. این مفهوم به‌طور کلی در تمامی انواع قراردادهای مالی وجود دارد، اما در قراردادهای اختیار معامله ویژگی خاصی پیدا می‌کند. در این نوع قراردادها، خریدار تنها صاحب اختیار است و تعهدی برای اجرا ندارد، در حالی که فروشنده قرارداد متعهد به ایفای تعهدات مندرج در قرارداد است.
بنابراین، نکول تنها زمانی رخ می‌دهد که فروشنده نتواند یا نخواهد تعهد خود را انجام دهد؛ به عنوان مثال، در اختیار خرید اگر فروشنده نتواند سهام توافق‌شده را تحویل دهد یا در اختیار فروش نتواند وجه لازم برای خرید سهام را پرداخت کند. بورس‌ها برای پیشگیری از نکول سازوکار وجه تضمین را وضع کرده‌اند، اما در صورت وقوع نکول، تسویه نقدی همراه با جریمه اعمال می‌شود. جریمه به‌صورت درصدی از قیمت اعمال، اندازه قرارداد و تعداد موقعیت‌های نکول‌شده محاسبه شده و از محل وجه تضمین یا سایر دارایی‌های فرد نکول‌کننده برداشت می‌شود.
این مکانیزم باعث کاهش ریسک نکول و افزایش اعتماد معامله‌گران در بازار می‌شود.

نحوه محاسبه نکول در اختیار معامله و بررسی ابعاد آن

نکول در قراردادهای اختیار معامله یکی از چالش‌های اساسی بازار مشتقه است که همواره نگرانی‌های زیادی برای معامله‌گران به همراه دارد. زمانی که فروشنده قرارداد نتواند تعهدات خود را طبق مفاد قرارداد انجام دهد، وضعیت نکول رخ می‌دهد. این اتفاق می‌تواند موجب خسارت خریدار، ایجاد بی‌اعتمادی در بازار و افزایش ریسک معاملات شود. به همین دلیل، بازار سرمایه با طراحی سازوکارهای مشخص از جمله اخذ وجه تضمین، تسویه نقدی و اعمال جریمه، تلاش کرده است تا آثار نکول را کاهش دهد و ثبات بیشتری برای این ابزار مالی فراهم کند.

اهمیت محاسبه جریمه نکول

محاسبه جریمه نکول در اختیار معامله نقشی حیاتی در جبران خسارت خریدار ایفا می‌کند. این جریمه به‌گونه‌ای تعیین شده است که نه‌تنها زیان ناشی از عدم ایفای تعهدات فروشنده را پوشش دهد، بلکه هزینه نکول را برای فروشنده بالا برده و او را به انجام تعهدات ترغیب کند. به همین دلیل، جریمه نکول یکی از اصلی‌ترین ابزارهای کاهش ریسک بازار اختیار معامله محسوب می‌شود.

فرمول محاسبه جریمه نکول

فرمول محاسبه جریمه نکول شامل دو بخش است:

-تفاوت بین قیمت اعمال و قیمت پایانی دارایی پایه در روز سررسید
-این بخش نشان‌دهنده زیان واقعی خریدار در اثر نکول فروشنده است.

یک درصد از ارزش کل قرارداد به‌عنوان جریمه ثابت

این بخش علاوه بر جبران خسارت، نقش بازدارندگی دارد و فروشندگان را ملزم می‌کند تا با دقت بیشتری تعهدات خود را مدیریت کنند.

وضعیت‌های مختلف نکول در اختیار معامله

زمانی که فروشندگان قراردادهای اختیار معامله دچار نکول شوند، سه حالت کلی وجود دارد:

-تعداد فروشندگان نکول‌کننده برابر با تعداد خریداران تسویه نقدی

در این حالت، هر فروشنده نکول‌کننده مقابل یک خریدار قرار می‌گیرد و جریمه نکول پرداخت می‌شود.

-تعداد فروشندگان نکول‌کننده بیشتر از تعداد خریداران تسویه نقدی

به عنوان نمونه، در بازاری با ۸۰ قرارداد، اگر ۳۲ فروشنده نکول کنند اما تنها ۸ خریدار تسویه نقدی بخواهند، آنگاه ۳۲ فروشنده نکول‌کننده موظف به پرداخت جریمه خواهند بود و بقیه فروشندگان تعهدات خود را طبق قرارداد انجام می‌دهند.

-تعداد فروشندگان نکول‌کننده کمتر از تعداد خریداران تسویه نقدی

فرض کنید از ۸۰ فروشنده فقط ۱۲ فروشنده نکول کنند، در حالی که ۴۰ خریدار تسویه نقدی بخواهند. در این حالت، ۱۲ فروشنده نکول‌کننده در برابر ۱۲ خریدار قرار می‌گیرند. برای ۲۸ خریدار باقی‌مانده، اتاق پایاپای فرصت تسویه نقدی فراهم می‌کند. خریدارانی که وجه را واریز کنند، طرف مقابل خود را از میان فروشندگان متعهد دریافت خواهند کرد و قرارداد کسانی که مبلغ را واریز نکنند، لغو می‌شود.

عوامل منجر به نکول

بروز نکول در اختیار معامله می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد، از جمله:

-کمبود نقدینگی:

ناتوانی فروشنده در تأمین وجه نقد یا دارایی مورد تعهد در روز سررسید.

-اشتباهات انسانی:

خطاهای محاسباتی، فراموشی تاریخ سررسید یا بی‌دقتی در مدیریت قرارداد.

-تغییرات ناگهانی مقرراتی:

توقف نماد، اعمال قوانین جدید یا محدودیت‌های معاملاتی که اجرای قرارداد را مختل کند.

-نکول عمدی با هدف سودجویی:

برخی فروشندگان ممکن است با آگاهی از شرایط بازار و برای کسب منفعت بیشتر، از ایفای تعهد خودداری کنند.

نقش وجه تضمین و سازوکارهای پیشگیری

برای پیشگیری از نکول، بورس‌ها سازوکاری به نام «وجه تضمین» طراحی کرده‌اند. فروشندگان موظف‌اند بخشی از سرمایه خود را به صورت نقدی یا پرتفوی سهام نزد کارگزار بلوکه کنند. در صورت نکول، خسارت خریدار و جریمه از محل این وجه تضمین برداشت می‌شود. اگر وجه کافی نباشد، کارگزار موظف به جبران مابه‌التفاوت است.

جمع‌بندی

نکول در قراردادهای اختیار معامله یکی از مهم‌ترین ریسک‌هایی است که بر عملکرد و اعتماد فعالان بازار تأثیر می‌گذارد. هرچند وجود سازوکارهایی مانند وجه تضمین، تسویه نقدی و جریمه نکول، این ریسک را تا حد زیادی کاهش داده است، اما همچنان امکان وقوع آن وجود دارد.
آگاهی معامله‌گران از نحوه محاسبه جریمه، وضعیت‌های مختلف نکول و عوامل ایجادکننده آن، به آنها کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. در نهایت، مدیریت هوشمندانه ریسک نکول و پایبندی فروشندگان به تعهدات، کلید موفقیت بازار آپشن و افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران به این ابزار مالی خواهد بود.

سوالات متداول