اختیار معامله چیست و چگونه کار می‌کند؟

اختیار معامله چیست؟ 

«اوراق مشتقه» یکی از انواع اوراق بهادار است که ارزش این اوراق براساس قیمت «یک یا چند دارایی پایه» مشخص می شود. قرارداد اختیار معامله (option)نیز یکی از انواع اوراق مشتقه می باشد. در واقع خود قرارداد اختیار معامله به‌ تنهایی ارزشی ندارد، بلکه ارزش خود را از یک دارایی دیگر مانند ارز، سهام، اوراق قرضه و یا کالاهای دیگر می‌گیرد، به همین خاطر یک ابزار مشتقه نامیده می‌شود.به بیانی ساده تر، اختیار معامله قراردادی است که میان خریدار و فروشنده منعقد می گردد و در آن خریدار قرارداد، مبلغ مشخصی را به فروشنده پرداخت می کند تا در معامله ای مشخص و در یک تاریخ معین در آینده، حق اعمال داشته باشد. در واقع در قرارداد اختیار معامله خریدار قرارداد در اعمال حق خود مختار است و برای خرید این حق اعمال، مبلغ معینی را به فروشنده قرارداد پرداخت می کند. در سمت مقابل نیز فروشنده متعهد است که در زمان درخواست خریدار، دارایی موضوع قرارداد را به وی فروخته یا از او بخرد. با توجه به متعهد بودن طرف فروشنده در قرارداد اختیار معامله، از سوی وی وجه تضمینی نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار داده می شود تا از نکول (عدم ایفای تعهدات) جلوگیری شود. 

مشخصات یک قرارداد اختیار معامله

یک قرارداد اختیار معامله از اجزای مختلفی تشکیل می شود که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.
دارایی پایه: مقصود از دارایی پایه، دارایی موضوع قرارداد است که خریدار و فروشنده اختیار معامله، اختیار خرید یا فروش آن را با یکدیگر تبادل می کنند. 
قیمت اعمال: قیمت اعمال در واقع قیمتی است که در زمان سررسید، مبنای خرید و فروش خواهد بود. 
زمان سررسید: به مدت زمانی اطلاق می شود که خریدار می¬تواند از حق اختیار خود استفاده کند. 
قیمت اختیار: قیمتی است که برای تملک حق اختیار از سوی خریدار به فروشنده پرداخت می شود.

قرارداد اختیار معامله چگونه کار می‌‌کند؟

در حالت کلی دو روش برای انجام قراردادهای اختیار معامله داریم. در روش آمریکایی فرد معامله‌گر می‌تواند حتی قبل از رسیدن به تاریخ انقضای مشخص‌شده قرارداد را اجرایی کند، ولی در روش اروپایی معامله‌گر تنها در تاریخ انقضا می‌تواند چنین کاری انجام دهد. البته ناگفته نماند که در روش اروپایی هم معامله‌گر می‌تواند قبل از تاریخ انقضا قرارداد را به شخص دیگری بفروشد یا آن را به طور کامل ببندد ولی برای اجرایی کردن آن باید حتما تا تاریخ انقضای مشخص‌شده صبر کند.

تاریخچه اختیار معامله در جهان

ارسطو، فیلسوف شهیر یونانی در یکی از کتاب های خود درباره یکی از معاملات تالس میلتوسی، یکی از فلاسفه نامی یونان را شرح می دهد که شباهت زیادی به قراردادهای اختیار معامله امروزی دارد و می‌توان آن را به عنوان اولین مورد تاریخی از چنین قراردادهایی به حساب آورد که در حال حاضر این داستان قدیمی‌‎ترین سند یک معامله آپشن تلقی می شود. بر اساس این داستان، تالس میلتوسی که منجم کارکشته‌ای بود با رصد دقیق اوضاع و احوال جوی، فصل پر بارانی را برای منطقه زندگی خود، پیش‌بینی می‌کند و نتیجه می‌گیرد که احتمالا در اثر باران، محصول زیتون در آن سال بسیار زیاد خواهد شد و در نتیجه در فصل برداشت تقاضا برای چرخ‌های پرس کننده زیتون بسیار بالا خواهد رفت. تالس قصد کسب منفعت از این پیش‌بینی خود را داشت، اما از آن جایی که پول کافی برای خرید یا اجاره تمام چرخ‌ها را در اختیار نداشت، ایده انجام معامله‌ای مانند اختیار معامله ها به سرش می‌زند. از صاحبان چرخ‌های شهر میلتوس و خیوس حق اجاره چرخ‌ها تا موعد برداشت را با قیمت کمی می‌خرد. در فصل برداشت، زیتون زیادی به دست می‌آید و پیش‌بینی تالس درست از آب در می‌آید و تقاضا برای چرخ‌های پرس کننده زیتون بالا می‎‌رود. در این هنگام تالس با قیمت خوبی حق خود در اجاره چرخ‌ها را به کشاورزان می‌فروشد. در واقع تالس اولین قرارداد اختیار خرید تاریخ را معامله کرده بود. 

تاریخچه اختیار معامله در ایران

کارهای پژوهشی اولیه در امکان سنجی پیاده‌سازی آپشن در اواخر دهه 80 شمسی انجام شد. در سال 1390 موافقت کمیته فقهی در شرعی بودن ابزار اختیار معامله و تصویب دستورالعمل اولیه معاملات قراردادهای اختیار معامله انجام شد. برای نخستین بار در 25 مرداد 91 بر روی سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه قراردادهای اختیار فروش تبعی منتشر شد. در سه ماهه پایانی سال 92 و در شروع سال 93 بازار دچار ریزش شد و در تیرماه 1393 به صورت همزمان بر روی 29 سهم فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اوراق اختیار فروش تبعی با هدف حمایت از سهامداران تعریف و به بازار عرضه شد. در نهایت  در تاریخ 17 آذر 95 دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران  توسط هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید. در 28 آذرماه 1395، قراردادهای استاندارد شده اختیار معامله سهام برای اولین بار در ایران و از طریق بورس اوراق بهادار تهران معرفی و بر روی سه سهم پایه شرکت‌های ملی صنایع مس ایران، فولاد مبارکه اصفهان و ایران خودرو با سررسید بهمن ماه 1395 عرضه شد. در این مرحله تنها قراردادهای آپشن از نوع اختیار خرید منتشر شد و معاملات تنها از طریق سامانه نامک انجام می‌شد. همزمان بورس کالای ایران در تاریخ 24 آذر 95 قرارداد اختیار معامله سکه طلا و در 22 اسفند 97 قرارداد اختیار معامله زعفران را برای اولین بار ارائه داد. با گذشت 10 ماه از راه‌اندازی بازار قراردادهای اختیار معامله سهام در بورس تهران، معاملات برخط این ابزار نیز از 30 مهر 1396 بر روی سهام پایه فولاد مبارکه اصفهان با سررسید بهمن ماه 1396، از طریق شرکت‌های OMS  آغاز شد. از آذر 95 تاکنون مدیریت ابزارهای نوین مالی در بورس اوراق بهادار تهران؛ به صورت مستمر دوره‌های معاملاتی قراردادهای اختیار معامله را برای تعدادی از سهام بزرگ بازار معرفی می‌کند. در این مدت علاوه بر قراردادهای اختیار خرید، قراردادهای اختیار فروش نیز  بر روی سهام تعریف شده و تعداد سهامی که بر روی آن ها قرارداد آپشن تعریف شده است نیز با افزایش همراه شده است. 

همکاران ما در کارگزاری گنجینه سپهر پارت، پاسخگوی سوالات و کلیه امور مرتبط با بازار مشتقه هستند و شما در کارگزاری ما می توانید از کلیه خدمات مرتبط با بازار مشتقه بهره مند شوید.