مفهوم موقعیت های باز در اختیارها

مفهوم موقعیت های باز در اختیارها

مقدمه

موقعیت باز (Open Interest) به تعداد کل قراردادهای اختیاری اشاره دارد که هنوز منقضی نشده‌اند و تسویه یا معامله معکوس برای بستن آن‌ها انجام نشده است. این معیار بخشی از تحلیل‌های بازار اختیار معامله است و نشان‌دهنده میزان فعالیت و شفافیت در بازار به حساب می‌آید.
 
موقعیت باز می‌تواند به تحلیل‌گران کمک کند تا جریان‌های بازار را شناسایی کنند و درک بهتری از احساسات سرمایه‌گذاران نسبت به یک دارایی خاص پیدا کنند. به‌عنوان مثال، افزایش موقعیت باز ممکن است نشان‌دهنده افزایش سرمایه‌گذاری و توجه به یک قرارداد خاص باشد، در حالی که کاهش آن می‌تواند به کاهش علاقه یا خروج سرمایه‌گذاران اشاره کند. به طور کلی، موقعیت باز معیاری کلیدی برای ارزیابی فعالیت‌های بازار است. در ادامه این مقاله از سایت گنجینه به بررسی دقیق تر این موضوع می پردازیم.

 

مفهوم موقعیت‌های باز (Open Interest) چیست؟

در واقع موقعیت‌های باز یا Open Interest به تعداد کل قراردادهای آپشن یا آتی گفته می‌شود که همچنان فعال هستند و هنوز تسویه یا بسته نشده‌اند. این قراردادها می‌توانند هم خریداری شده باشند و هم فروخته، اما تا زمانی که معامله نهایی یا تسویه انجام نشده باشد، در دسته موقعیت‌های باز باقی می‌مانند. موقعیت‌های باز یکی از شاخص‌های مهم برای تحلیل وضعیت کلی بازار محسوب می‌شود. زمانی که تعداد این موقعیت‌ها افزایش می‌یابد، نشان‌دهنده رشد فعالیت معامله‌گران و احتمال شکل‌گیری روندهای جدید در بازار است. به عبارت دیگر، افزایش Open Interest می‌تواند بیانگر این باشد که بازار در حال ورود به یک فاز فعال‌تر است و معامله‌گران انتظار تغییرات قیمتی بیشتری دارند. بررسی موقعیت‌های باز، ابزاری مؤثر برای تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران در پیش‌بینی جهت احتمالی بازار به شمار می‌رود.

حجم معاملات (Volume) در بازار چیست؟

می توان گفت، حجم معاملات یا Volume به تعداد کل قراردادهای معامله‌شده در یک بازه زمانی مشخص اطلاق می‌شود. این عدد مجموع قراردادهایی است که چه برای باز کردن موقعیت‌های جدید و چه برای بستن موقعیت‌های موجود، در بازار خرید و فروش شده‌اند. بررسی حجم معاملات یکی از ابزارهای کلیدی برای تحلیل وضعیت بازار محسوب می‌شود. زمانی که حجم معاملات افزایش می‌یابد، معمولاً نشانه‌ای از افزایش فعالیت بازار و احتمال تغییرات چشمگیر در قیمت‌ها است.
به همین دلیل، معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً حجم معاملات را در کنار دیگر شاخص‌های فنی بررسی می‌کنند تا نقاط عطف یا سطوح حمایتی و مقاومتی را شناسایی کنند. حجم بالای معاملات می‌تواند نشان‌دهنده ورود نقدینگی جدید به بازار یا افزایش انتظارات نسبت به تغییر روند قیمتی باشد. در نتیجه، تحلیل حجم معاملات نقش مهمی در پیش‌بینی روند بازار ایفا می‌کند.

تفاوت‌های کلیدی بین موقعیت‌های باز و حجم معاملات

درک تفاوت‌های بین دو مفهوم مهم موقعیت‌های باز (Open Interest) و حجم معاملات (Volume) نقش کلیدی در تحلیل بازارهای مشتقه همچون بازار آپشن‌ها و قراردادهای آتی دارد. بسیاری از معامله‌گران مبتدی این دو اصطلاح را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند، در حالی‌که هر یک اطلاعات متفاوت و مکملی درباره وضعیت بازار ارائه می‌دهد. در این بخش، به بررسی دقیق و مرحله‌به‌مرحله تفاوت‌های این دو مفهوم مهم می‌پردازیم.

الف) تفاوت در نوع اطلاعات ارائه‌شده

یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های بین موقعیت‌های باز و حجم معاملات، نوع اطلاعاتی است که هر یک در اختیار معامله‌گران و تحلیل‌گران قرار می‌دهد.

 

-موقعیت‌های باز (Open Interest) چیست؟

موقعیت‌های باز نشان‌دهنده تعداد کل قراردادهایی است که در بازار هنوز فعال هستند و هیچ‌یک از آن‌ها تسویه یا بسته نشده‌اند. این آمار مجموع موقعیت‌های باز خرید و فروش است که تاکنون در بازار باقی مانده‌اند. در واقع، این شاخص به تحلیل‌گر نشان می‌دهد چه تعداد قرارداد همچنان زنده است و بازار چقدر درگیر این ابزارهای مالی است.

 

-حجم معاملات (Volume) چیست؟

در مقابل، حجم معاملات به تعداد کل قراردادهایی اطلاق می‌شود که در یک بازه زمانی مشخص، خرید یا فروش شده‌اند. این آمار شامل تمام معاملات انجام‌شده در طول آن دوره می‌شود، چه برای ایجاد موقعیت‌های جدید و چه برای بستن موقعیت‌های قبلی. حجم معاملات نشان‌دهنده میزان فعالیت و پویایی بازار در یک بازه زمانی کوتاه یا بلندمدت است.

 

ب) تفاوت در کاربرد و نقش تحلیلی

هر یک از این دو مفهوم، کاربرد متفاوتی در تحلیل بازار و تصمیم‌گیری معامله‌گران دارد.

 

-کاربرد موقعیت‌های باز

موقعیت‌های باز به تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تمایل کلی بازار نسبت به روندهای صعودی یا نزولی را بسنجند. زمانی که موقعیت‌های باز افزایش می‌یابد، این موضوع می‌تواند بیانگر آن باشد که معامله‌گران به آینده بازار علاقه‌مند شده‌اند و احتمالاً روند مشخصی در حال شکل‌گیری است. کاهش موقعیت‌های باز نیز معمولاً نشانه کاهش اشتیاق معامله‌گران و احتمال پایان یک روند است.

 

-کاربرد حجم معاملات

حجم معاملات ابزار مهمی برای شناسایی نقاط عطف بازار و تأیید یا رد سیگنال‌های احتمالی است. اگر حجم معاملات در یک مقطع زمانی افزایش یابد، معمولاً نشانه‌ای از هیجان بازار و احتمال نوسانات قوی‌تر است. تحلیل‌گران با بررسی حجم معاملات می‌توانند قدرت یا ضعف یک روند را ارزیابی کرده و تصمیمات بهتری در خصوص ورود یا خروج از بازار اتخاذ کنند.

ج) تفاوت در روش محاسبه

روش محاسبه موقعیت‌های باز و حجم معاملات نیز با یکدیگر متفاوت است.

 

-محاسبه موقعیت‌های باز

برای محاسبه موقعیت‌های باز، تعداد کل قراردادهای آپشنی که همچنان فعال هستند و تسویه یا بسته نشده‌اند، جمع می‌شود. این شاخص به صورت تجمعی محاسبه می‌شود و تغییر آن به معنای ورود یا خروج قراردادهای جدید به بازار است.

 

-محاسبه حجم معاملات

در مقابل، حجم معاملات با جمع‌کردن تعداد کل قراردادهایی که در یک بازه زمانی مشخص (مثلاً یک روز معاملاتی) خرید و فروش شده‌اند، محاسبه می‌شود. مهم نیست این معاملات برای ایجاد موقعیت جدید بوده یا برای بستن موقعیت‌های قدیمی؛ همه آن‌ها در آمار حجم معاملات لحاظ می‌شوند.

مثال عملی برای درک بهتر تفاوت‌ها

برای درک بهتر تفاوت بین موقعیت‌های باز و حجم معاملات، به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید در یک روز معاملاتی، ۱۰۰ قرارداد آپشن کال با قیمت اعمال ۵۰ تومان خریداری می‌شود و ۵۰ قرارداد مشابه فروخته می‌شود.

 

در این شرایط:

 

-موقعیت‌های باز:

۱۵۰ قرارداد است. این رقم نشان‌دهنده تعداد کل قراردادهایی است که در بازار فعال باقی مانده‌اند و هنوز بسته یا تسویه نشده‌اند.

 

-حجم معاملات:

۱۵۰ قرارداد است. این عدد مجموع تمام معاملات انجام‌شده در آن روز است که شامل خرید و فروش برای ایجاد موقعیت‌های جدید می‌شود.

حال تصور کنید در یک سناریوی دیگر، بخشی از این معاملات برای بستن موقعیت‌های قبلی انجام شده باشد. در این صورت، حجم معاملات ممکن است بالا باشد، اما تعداد موقعیت‌های باز کاهش می‌یابد. این دقیقاً همان جایی است که تفاوت بین این دو مفهوم خود را نشان می‌دهد و تحلیل درست آن‌ها می‌تواند سیگنال‌های ارزشمندی برای تصمیم‌گیری‌های معاملاتی ارائه دهد.

تحلیل گام‌به‌گام معاملات و تأثیر آن‌ها بر موقعیت‌های باز

در بازارهای مشتقه، مخصوصاً بازار قراردادهای اختیار معامله (آپشن)، شناخت و تحلیل دقیق مفهوم موقعیت‌های باز (Open Interest) از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. موقعیت‌های باز نشان می‌دهند چه تعداد قرارداد همچنان فعال و باز باقی مانده و بسته یا تسویه نشده‌اند. این شاخص علاوه بر ارائه اطلاعات درباره عمق بازار، می‌تواند سرنخ‌هایی درباره رفتار معامله‌گران و روند احتمالی بازار در آینده ارائه دهد.

در ادامه، با بررسی یک مثال واقعی و ساده، تأثیر معاملات مختلف بر تعداد موقعیت‌های باز را به صورت مرحله‌به‌مرحله و تحلیلی بررسی خواهیم کرد. این روند به شما کمک می‌کند تا با درک عمیق‌تری معاملات بازار و تغییرات موقعیت‌های باز را دنبال کنید.

 

معامله اول: شروع بازار و ایجاد موقعیت‌های جدید

جزئیات معامله
خریدار: محمدرضا
فروشنده: علیرضا
تعداد قرارداد: ۱۰ قرارداد اختیار خرید (نماد: ضخود۱۰۱)

تحلیل موقعیت‌های باز پس از این معامله

در این مرحله، هیچ‌گونه موقعیتی قبلاً در بازار وجود نداشته است. اکنون محمدرضا ۱۰ موقعیت خرید جدید باز می‌کند و علیرضا ۱۰ موقعیت فروش جدید ایجاد می‌کند. چون این قراردادها برای اولین‌بار معامله می‌شوند، کل این ۱۰ قرارداد به تعداد موقعیت‌های باز بازار اضافه می‌شود.

 

وضعیت موقعیت‌های باز:

✅ مجموع موقعیت‌های باز خرید: ۱۰
✅ مجموع موقعیت‌های باز فروش: ۱۰
✅ مجموع کل موقعیت‌های باز: ۱۰

نکته تحلیلی:
افزایش موقعیت‌های باز در این مرحله نشان‌دهنده آغاز فعالیت در این نماد است. این یعنی بازار برای این قرارداد در حال شکل‌گیری است و تمایل معامله‌گران برای ورود به بازار وجود دارد.

معامله دوم: افزایش مجدد موقعیت‌های باز

جزئیات معامله
خریدار: مریم
فروشنده: پروانه
تعداد قرارداد: ۷ قرارداد اختیار خرید ضخود۱۰۱

 

تحلیل موقعیت‌های باز پس از این معامله

مریم ۷ موقعیت خرید جدید باز می‌کند و پروانه نیز ۷ موقعیت فروش جدید ایجاد می‌کند. این معامله منجر به افزایش تعداد کل موقعیت‌های باز در بازار می‌شود، چرا که هیچ موقعیتی بسته نمی‌شود و هر دو طرف قراردادهای جدید ایجاد کرده‌اند.

وضعیت موقعیت‌های باز:

✅ محمدرضا: ۱۰ موقعیت خرید
✅ مریم: ۷ موقعیت خرید
✅ علیرضا: ۱۰ موقعیت فروش
✅ پروانه: ۷ موقعیت فروش
✅ مجموع کل موقعیت‌های باز: ۱۷

نکته تحلیلی:

افزایش موقعیت‌های باز در این مرحله همچنان نشان می‌دهد که بازار در حال گسترش است و تمایل معامله‌گران برای ورود به این قراردادها بیشتر شده است.

معامله سوم: انتقال موقعیت بدون تغییر در موقعیت‌های باز

جزئیات معامله
خریدار: امید
فروشنده: علیرضا
تعداد قرارداد: ۵ قرارداد

 

تحلیل موقعیت‌های باز پس از این معامله

در این معامله، علیرضا تصمیم گرفته است ۵ موقعیت فروش خود را ببندد، به این معنی که دیگر نمی‌خواهد این تعداد قرارداد فروش را نگه دارد. او این ۵ قرارداد را از امید خریداری می‌کند. امید با خرید این قراردادها، در واقع همان ۵ موقعیت فروش را بر عهده می‌گیرد.

اما نکته مهم اینجاست که در این معامله موقعیت جدیدی ایجاد نمی‌شود، بلکه صرفاً مالکیت موقعیت‌های موجود جابه‌جا می‌شود. بنابراین، تعداد کل موقعیت‌های باز تغییری نمی‌کند.

 

وضعیت موقعیت‌های باز:

✅ محمدرضا: ۱۰ موقعیت خرید
✅ مریم: ۷ موقعیت خرید
✅ امید: ۵ موقعیت فروش
✅ علیرضا: ۵ موقعیت فروش (۵ موقعیت فروش قبلی را بسته است)
✅ پروانه: ۷ موقعیت فروش
✅ مجموع کل موقعیت‌های باز: ۱۷

در این مرحله، کاهش یا افزایش در موقعیت‌های باز رخ نداده است. این نشان می‌دهد که معامله‌گرانی از بازار خارج یا وارد نشده‌اند، بلکه تنها جابه‌جایی مالکیت موقعیت‌ها صورت گرفته است. این نکته اهمیت تحلیل دقیق نوع معاملات را نشان می‌دهد، زیرا همه معاملات الزاماً به معنای افزایش یا کاهش موقعیت‌های باز نیستند.

معامله چهارم: رشد مجدد موقعیت‌های باز

جزئیات معامله
خریدار: پریسا
فروشنده: مهسا
تعداد قرارداد: ۱۰ قرارداد

تحلیل موقعیت‌های باز پس از این معامله

پریسا ۱۰ موقعیت خرید جدید باز می‌کند و مهسا نیز ۱۰ موقعیت فروش جدید ایجاد می‌کند. چون این قراردادها موقعیت‌های جدید هستند و بستن موقعیتی در کار نیست، تعداد کل موقعیت‌های باز افزایش می‌یابد.

 

وضعیت موقعیت‌های باز:

✅ محمدرضا: ۱۰ موقعیت خرید
✅ مریم: ۷ موقعیت خرید
✅ پریسا: ۱۰ موقعیت خرید
✅ امید: ۵ موقعیت فروش
✅ علیرضا: ۵ موقعیت فروش
✅ پروانه: ۷ موقعیت فروش
✅ مهسا: ۱۰ موقعیت فروش
✅ مجموع کل موقعیت‌های باز: ۲۷

افزایش مجدد موقعیت‌های باز در این مرحله نشان‌دهنده عمق بیشتر بازار و افزایش علاقه معامله‌گران به ورود به این قرارداد است. این حالت می‌تواند بیانگر آن باشد که روند جدید یا نوسانات مهمی در بازار شکل می‌گیرد.

معامله پنجم: بستن موقعیت‌های موجود و کاهش موقعیت‌های باز

 

-جزئیات معامله

فروشنده موقعیت‌های خرید: مریم (۷ موقعیت خرید خود را می‌فروشد)
خریداران موقعیت‌های فروش: امید و علیرضا مجموعاً ۷ موقعیت فروش خود را می‌بندند

 

-تحلیل موقعیت‌های باز پس از این معامله

در این معامله، مریم موقعیت‌های خرید خود را می‌بندد و امید و علیرضا نیز موقعیت‌های فروش خود را تسویه می‌کنند. از آنجایی که این معاملات منجر به بستن موقعیت‌های قبلی می‌شود، تعداد کل موقعیت‌های باز در بازار کاهش می‌یابد.

 

وضعیت موقعیت‌های باز:

✅ محمدرضا: ۱۰ موقعیت خرید
✅ پریسا: ۱۰ موقعیت خرید
✅ امید: ۰ موقعیت فروش
✅ علیرضا: ۰ موقعیت فروش
✅ پروانه: ۷ موقعیت فروش
✅ مهسا: ۱۰ موقعیت فروش
✅ مجموع کل موقعیت‌های باز: ۲۰

 

نکته تحلیلی:
کاهش موقعیت‌های باز در این مرحله می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از خروج برخی معامله‌گران و کاهش فعالیت در بازار تفسیر شود. این حالت ممکن است نشان‌دهنده کاهش هیجان یا تمایل به تثبیت موقعیت‌ها در بازار باشد.

این مثال مرحله‌به‌مرحله نشان داد که چگونه معاملات مختلف می‌توانند تعداد موقعیت‌های باز را افزایش، کاهش یا بدون تغییر باقی بگذارند. درک این تفاوت‌ها برای تحلیل دقیق بازار و رفتار معامله‌گران ضروری است.

 

خلاصه نکات کلیدی:

✅ معاملات ایجاد موقعیت جدید → افزایش موقعیت‌های باز
✅ بستن موقعیت‌های موجود → کاهش موقعیت‌های باز
✅ جابه‌جایی موقعیت‌ها بدون ایجاد یا بستن موقعیت → بدون تغییر در موقعیت‌های باز

 

اهمیت تحلیل هم‌زمان با حجم معاملات:

اگر افزایش حجم معاملات همراه با رشد موقعیت‌های باز باشد، نشانه ورود معامله‌گران جدید به بازار است.
اگر حجم معاملات زیاد باشد اما موقعیت‌های باز کاهش یابد، احتمال خروج معامله‌گران یا تثبیت سود مطرح است.

 

سخن آخر 

موقعیت باز یا Open Interest به مجموع قراردادهای اختیار معامله‌ای اشاره دارد که در بازار ایجاد شده و هنوز بسته یا تسویه نشده‌اند. این شاخص نشان‌دهنده میزان مشارکت فعال در یک قرارداد خاص است و می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا میزان نقدشوندگی، عمق بازار و احساسات کلی معامله‌گران را بهتر درک کنند. 
زمانی که تعداد موقعیت‌های باز افزایش می‌یابد، نشان‌دهنده ورود سرمایه‌گذاران جدید به بازار است که معمولاً با افزایش نوسان همراه است. برعکس، کاهش این عدد می‌تواند حاکی از خروج معامله‌گران و کاهش جذابیت آن بازار باشد. بنابراین، تحلیل موقعیت باز در کنار حجم معاملات و قیمت، ابزاری قدرتمند برای درک دقیق‌تر روندها و تصمیم‌گیری‌های معاملاتی هوشمندانه محسوب می‌شود.

سوالات متداول