ضریب تتا چیست؟

ضریب تتا چیست؟

مقدمه

ضریب تتا (Theta) یکی از مهم‌ترین مفاهیم در معاملات اختیار معامله (Option Trading) است که میزان کاهش ارزش یک قرارداد اختیار را در اثر گذشت زمان اندازه‌گیری می‌کند. به این پدیده «پوسیدگی زمان» نیز گفته می‌شود، زیرا با نزدیک شدن به تاریخ سررسید، ارزش زمانی قراردادها به تدریج از بین می‌رود. برای خریداران اختیار معامله، تتا معمولاً منفی است چون هر روز که می‌گذرد، از ارزش پرمیوم کاسته می‌شود.
در مقابل، برای فروشندگان اختیار، تتا مثبت در نظر گرفته می‌شود چون این کاهش ارزش به نفع آنها تمام می‌شود. شناخت این ضریب به معامله‌گران کمک می‌کند تا زمان مناسب ورود یا خروج از موقعیت را تشخیص داده و استراتژی‌های پوشش ریسک مؤثرتری طراحی کنند.

مفهوم ضریب تتا و اهمیت آن در معاملات اختیار

ضریب تتا نشان می‌دهد که با گذشت یک روز معاملاتی، ارزش اختیار معامله چقدر کاهش می‌یابد. این کاهش تحت فرض ثابت ماندن سایر عوامل بازار مانند نوسان ضمنی (Volatility)، قیمت دارایی پایه و نرخ بهره صورت می‌گیرد.
ارزش یک اختیار معامله از دو بخش تشکیل شده است:

-ارزش ذاتی (Intrinsic Value):

تفاوت بین قیمت دارایی پایه و قیمت اعمال (در صورت وجود سود).

-ارزش زمانی (Time Value):

قیمتی است که سرمایه‌گذار به امید نوسانات آتی پرداخت می‌کند.

تتا مشخص می‌کند ارزش زمانی هر روز چه مقدار کاهش می‌یابد. هرچه زمان به پایان سررسید نزدیک‌تر شود، ارزش زمانی به صفر میل می‌کند و در نهایت تنها ارزش ذاتی باقی می‌ماند.

رابطه زمان با تتا: پوسیدگی غیرخطی ارزش

یکی از ویژگی‌های مهم تتا این است که کاهش ارزش زمان به صورت خطی اتفاق نمی‌افتد، بلکه غیرخطی و با سرعت بیشتر در روزهای پایانی رخ می‌دهد.
در مراحل ابتدایی عمر قرارداد، تتا معمولاً کوچک است اما با نزدیک شدن به سررسید، سرعت افت ارزش زمانی افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً در ۳۰ روز پایانی توجه ویژه‌ای به تتا دارند.

به عنوان مثال، اختیار معامله‌ای با سررسید یک سال ممکن است روزانه حدود ۰٫۱۱ واحد از ارزش خود را از دست بدهد؛ اما همین اختیار در روز آخر تقریباً کل ارزش زمانی خود را از دست می‌دهد. این فرسایش سریع می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر پرتفوی معامله‌گران بگذارد.

تاثیر نوع موقعیت (خرید یا فروش) بر علامت تتا

یکی از نکات کلیدی درباره تتا، علامت آن برای موقعیت‌های خرید و فروش است:

-تتا منفی برای خریداران اختیار:

خریدار با پرداخت پرمیوم وارد معامله می‌شود و هر روزی که می‌گذرد، ارزش اختیارش کاهش می‌یابد. بنابراین تتا برای او عددی منفی است.

-تتا مثبت برای فروشندگان اختیار:

فروشنده با فروش اختیار، پرمیوم را دریافت می‌کند و با گذشت زمان، ارزش قرارداد به صفر نزدیک می‌شود. در نتیجه، فروشنده از گذر زمان سود می‌برد و تتا برای او مثبت است.

به همین دلیل است که بسیاری از استراتژی‌های حرفه‌ای در بازار آپشن بر پایه فروش اختیار و استفاده از مزیت زمان طراحی می‌شوند.

ارتباط تتا با نوسانات ضمنی

تتا فقط تحت تأثیر زمان نیست؛ بلکه نوسان ضمنی (Implied Volatility) نیز نقش مهمی دارد.
وقتی نوسانات بازار بیشتر باشد، احتمال اینکه قیمت دارایی پایه به محدوده سودآور برسد نیز افزایش می‌یابد. این باعث بالا رفتن ارزش زمانی و در نتیجه افزایش مقدار تتا می‌شود.
در مقابل، در بازارهای کم‌نوسان، ارزش زمانی کمتر است و تتا نیز کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل هنگام معامله‌ی اختیارها، فقط زمان باقی‌مانده کافی نیست؛ بلکه باید شرایط نوسانات را نیز در نظر گرفت.

تتا و استراتژی‌های معاملاتی

درک دقیق ضریب تتا به معامله‌گر کمک می‌کند تا استراتژی مناسبی انتخاب کند. برای مثال:

-استراتژی خرید اختیار:

در این حالت تتا به ضرر معامله‌گر عمل می‌کند و هر روز ارزش پرمیوم کاهش می‌یابد. بنابراین خریداران معمولاً در شرایطی وارد می‌شوند که انتظار حرکت سریع قیمت در جهت سودآور دارند.

-استراتژی فروش اختیار:

فروشندگان از تتای مثبت بهره می‌برند و معمولاً در بازارهای کم‌نوسان فعالیت می‌کنند تا از فرسایش زمانی به نفع خود استفاده کنند.

-استراتژی کاورد کال (Covered Call):

در این حالت سرمایه‌گذار دارایی پایه را نگه داشته و همزمان اختیار خرید را می‌فروشد. تتای مثبت به او اجازه می‌دهد با گذر زمان سود اضافی کسب کند.

زمان سررسید و تأثیر آن بر میزان تتا

اختیار معامله‌هایی که زمان بیشتری تا سررسید دارند، تتای کمتری را نشان می‌دهند زیرا بخش بزرگی از پرمیوم آنها مربوط به ارزش زمانی آینده است. در مقابل، اختیارهایی با سررسید کوتاه‌تر، تتای بزرگ‌تری دارند.
به همین دلیل است که معامله‌گران حرفه‌ای زمان‌بندی معاملات را با دقت انتخاب می‌کنند. خرید اختیار نزدیک به سررسید ممکن است هزینه کمتری داشته باشد اما سرعت پوسیدگی آن بسیار زیاد است.

مثال عددی از تغییر تتا در طول زمان

فرض کنید اختیار خریدی با قیمت اعمال ۱۰۰۰ و سررسید یک‌ساله دارید. ارزش اولیه این اختیار حدود ۷۹٫۶۶ واحد است و تتای روزانه آن حدود 0.11- است.
با گذشت زمان و نزدیک شدن به سررسید، مقدار تتا افزایش یافته و ارزش زمانی با سرعت بیشتری کاهش می‌یابد.
در ۵ روز پایانی، تقریباً نیمی از ارزش اختیار از بین می‌رود. این مثال نشان می‌دهد چرا مدیریت زمان در معاملات آپشن حیاتی است.

خطرات بی‌توجهی به تتا برای خریداران

یکی از اشتباهات رایج معامله‌گران مبتدی، نادیده گرفتن اثر تتا است. حتی اگر قیمت دارایی پایه تغییر چندانی نداشته باشد، کاهش ارزش زمانی می‌تواند باعث زیان در موقعیت خرید شود.
بنابراین خریداران اختیار باید پیش از ورود به معامله، زمان باقی‌مانده و سرعت پوسیدگی را ارزیابی کرده و انتظار خود را از حرکت قیمت به‌درستی تنظیم کنند.

مزیت تتای مثبت برای فروشندگان

در مقابل، فروشندگان اختیار می‌توانند با انتخاب سررسید مناسب و استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسک، از تتای مثبت سود ببرند. آنها پرمیوم را در ابتدا دریافت می‌کنند و هرچه زمان می‌گذرد، احتمال نگه داشتن آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل بسیاری از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای از استراتژی‌های فروش مانند فروش کال پوشش‌دار، فروش پوت نقدی و اسپردهای زمانی استفاده می‌کنند.

سخن پایانی

ضریب تتا یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در معاملات اختیار معامله است که نقش مستقیم در میزان سود یا زیان معامله‌گران دارد. این ضریب نشان می‌دهد زمان چگونه می‌تواند ارزش یک قرارداد را فرسایش دهد و موقعیت خریداران و فروشندگان را تحت تأثیر قرار دهد. خریداران با تتای منفی مواجه هستند و باید دقت ویژه‌ای در انتخاب زمان ورود داشته باشند، در حالی که فروشندگان از تتای مثبت سود می‌برند و با گذشت زمان موقعیتشان تقویت می‌شود. تسلط بر مفهوم تتا و استفاده درست از آن در کنار سایر پارامترهای یونانی، کلید طراحی استراتژی‌های معاملاتی موفق و مدیریت مؤثر ریسک در بازار آپشن است.
اگر قصد فعالیت حرفه‌ای در بازارهای مالی را دارید، انتخاب یک کارگزاری مطمئن اهمیت بالایی دارد. کارگزاری گنجینه با ارائه خدمات مشاوره‌ای و ابزارهای معاملاتی پیشرفته، یکی از گزینه‌های مناسب برای معامله‌گران در بازار مشتقه و اختیار معامله به شمار می‌رود.

سوالات متداول