تسویه فیزیکی قراردادهای اختیار معامله
مقدماتی
تسویه فیزیکی قراردادهای اختیار معامله
مقدمه
اختیار معامله قراردادی است که به خریدار امکان (و نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی مشخص (مانند سهام) را در قیمت معین و در یک زمان مشخص می‌دهد. اختیارهای معامله به دو دسته اختیار خرید و فروش تقسیم میشوند، اگر خریدار اختیار (هم اختیار خرید و هم اختیار فروش) در زمان سررسید بخواهد از حق خود استفاده بکند وارد فرایند تسویه می‌شویم و یکی از راه های تسویه، تسویه فیزیکی میباشد.
فرایند تسویه به مرحله‌ای اطلاق می‌شود که در آن پول و دارایی جا‌به‌جا میشوند. در تسویه نقدی، اختلاف قیمت بین قیمت بازار و قیمت تعیین‌شده در قرارداد به صورت نقدی پرداخت می‌شود و تسویه فیزیکی شامل انتقال واقعی دارایی است.
تسویه فیزیکی چیست؟
تسویه فیزیکی به فرآیند تسویه قراردادهای مالی، به‌ویژه اختیارهای معامله، اشاره دارد که در آن، دارنده اختیار تصمیم می‌گیرد تا دارایی اصلی را به‌طور واقعی و فیزیکی تحویل بگیرد. در این روش، به‌جای پرداخت نقدی به‌ازای اختلاف قیمت، دارنده اختیار خرید (Call) دارایی را به قیمت تعیین‌شده در قرارداد خریداری می‌کند و دارنده اختیار فروش (Put) می‌تواند دارایی را به فروش برساند. تسویه فیزیکی به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که از حرکت‌های قیمتی و نوسانات بازار بهره‌برداری کنند و در عین حال، تعهد واقعی نسبت به دارایی داشته باشند. این روش ممکن است شامل هزینه‌های مربوط به نگهداری و تحویل دارایی باشد، اما به ایجاد شفافیت و قابلیت اطمینان در معاملات کمک می‌کند. تسویه فیزیکی معمولاً برای قراردادهایی است که در سود قرار دارند و به‌صورت فیزیکی قابل تحویل هستند.
مراحل تسویه فیزیکی
-مرحله اول: تاریخ و زمان تسویه فیزیکی را بدانید
در تاریخ سررسید، معامله‌گران موظفند درخواست خود را برای تسویه فیزیکی ارسال کنند. این درخواست باید در بازه زمانی مشخصی (همانند تسویه نقدی)، از ساعت 12:30 تا 15:30، انجام شود تا مطمئن شوند که به موقع به سازمان‌های مربوطه و کارگزاران ارسال شده است. این زمان‌بندی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا هر گونه تأخیری می‌تواند منجر به عدم انجام تسویه و از دست رفتن فرصت‌های مالی شود.
-مرحله دوم: تصمیم خود را مبنی بر تسویه فیزیکی ارسال نمایید
قبل از ارسال درخواست، خریدار اختیار خرید موظف است مبلغ لازم برای انجام عملیات تسویه را در حساب خود شارژ داشته باشد و همچنین خریدار اختیار فروش موظف است دارایی پایه را موجود داشته باشد، فرایند تسویه در نهایت تا دو روز کاری بعد از تاریخ اعمال انجام خواهد شد. این فاصله زمانی نه تنها به نهادها برای پردازش و تأیید درخواست‌ها زمان می‌دهد، بلکه به معامله‌گران اطمینان می‌دهد که تمامی اطلاعات و سوابق به درستی ثبت و پردازش شده است.
-مرحله سوم: تخصیص قرارداد
فرایند مشخص کردن طرفین معامله و انجام تسویه، تحت عنوان "تخصیص" شناخته می‌شود. در این روش، اتاق پایاپای که زیر نظر شرکت سپرده‌گذاری و تسویه وجوه فعالیت می‌کند، مسئول مشخص کردن دارندگان موقعیت‌های باز فروش است. پس از تعیین طرفین و انجام تخصیص، این نتایج به کارگزاری مربوطه اعلام می‌شود تا فرآیند تسویه فیزیکی به‌طور کامل انجام شود.
مرحله چهارم: تحویل دارایی
پس از تأمین مبلغ لازم و تأیید اقدامات درخواستی، تحویل فیزیکی دارایی به دارنده اختیار خرید انجام می‌شود. این مرحله شامل ثبت مشخصات دارایی و اطمینان از اینکه طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل کرده‌اند، میباشد.
نکات مهم در خصوص تسویه فیزیکی قراردادها
مبلغ مورد نیاز جهت تسویه فیزیکی از فرمول زیر به دست می آید:
(قیمت اعمال نماد × اندازه قرارداد × تعداد موقعیت) + مبلغ کارمزد تسویه
اگر دارندگان موقعیت باز فروش در زمان اجرای قرارداد، به تعهدات خود عمل نکنند، به‌عبارتی نکول کرده‌اند، خسارت‌های مربوط به این نکول از وجوهی که مشتری نزد کارگزار بلوکه شده است، کسر می‌شود. در صورتی که این وجوه کافی نباشند، کارگزار مسئول جبران ما به التفاوت خواهد بود.
اگر سهم در تاریخ سررسید بسته شود، در زمان تسویه مقدار موجودی دارایی پایه در کد معاملاتی دارنده موقعیت باز فروش اختیار خرید مورد نظر قرار می‌گیرد و تسویه به‌صورت فیزیکی انجام می‌شود. در این صورت، مابقی موقعیت‌های تخصیص‌یافته به آن دارنده، بر اساس آخرین قیمت مبنای دارایی پایه، به‌صورت نقدی تسویه خواهند شد.
مثال عملی در خصوص تسویه فیزیکی
-تسویه فیزیکی در اختیار خرید
فرض کنید شما اختیار خرید سهمی با قیمت اعمال 800 تومان را دارید. اگر در تاریخ سررسید، قیمت سهم به 1000 تومان برسد، شما می‌توانید از این اختیار بهره‌برده و سهم را با قیمت پایین‌تر خریداری کنید. در این صورت، مبلغی معادل 800 تومان به ازای هر سهم پرداخت میکنید و مالک سهمی به قیمت 1000 تومان میشوید. این موقعیت برای شما امکان سرمایه‌گذاری سودآور را فراهم می‌کند.
-تسویه فیزیکی در اختیار فروش
در صورتی که اختیار فروش سهمی با قیمت اعمال 800 تومان داشته باشید و در تاریخ سررسید، قیمت سهم به 600 تومان کاهش یابد، شما می‌توانید با اعمال این قرارداد، مبلغی معادل 800 تومان به ازای هر سهم دریافت کنید در صورتی که قیمت نقدی دارایی شما در بازار برابر 600 تومان میباشد و در واقع با داشتن این حق دارایی خود را گران تر از بازار میفروشید. این استراتژی به شما امکان می‌دهد از کاهش قیمت سهم بهره‌مند شوید.
تفاوت تسویه نقدی و فیزیکی قراردادها
-تسویه نقدی
در تسویه نقدی، به‌جای انتقال دارایی، تنها تفاوت بین قیمت قرارداد و قیمت بازار پرداخت می‌شود، که این روش سریع و آسان بوده و نیازی به تأمین مالی برای خرید دارایی ندارد. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران می‌توانند از نوسانات بازار بهره ببرند بدون اینکه به‌طور واقعی دارایی‌ها را خریداری کنند.
-تسویه فیزیکی
در مقابل، تسویه فیزیکی شامل انتقال واقعی دارایی، مانند سهام است. در این حالت، معامله‌گران موظف به خرید و فروش واقعی دارایی هستند که نیاز به منابع مالی دارد. این روش به خریدار مالکیت واقعی دارایی را می‌دهد و به او اجازه می‌دهد از مزایای آن استفاده کند. انتخاب بین این دو روش به شرایط بازار و نیازهای سرمایه‌گذار بستگی دارد.
نتیجه گیری
تسویه فیزیکی اختیارهای معامله به سرمایه‌گذارانی که تمایل به تسویه واقعی دارایی‌ها دارند، این فرصت را می‌دهد تا از تغییرات قیمت بهره‌برداری کنند و به‌طور مستقیم مالک دارایی شوند. این نوع تسویه، همچنین به ایجاد اعتماد و شفافیت در بازار کمک می‌کند و به معامله‌گران امکان می‌دهد که با توجه به موقعیت‌های باز خود، تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. اگرچه تسویه فیزیکی ممکن است نیاز به مدیریت ریسک‌های مرتبط با نگهداری و تحویل دارایی داشته باشد، اما برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال کنترل بیشتر بر دارایی‌های خود هستند، جذابیت بالایی دارد.