بررسی وضعیت حساب مشتقه

بررسی وضعیت حساب مشتقه

مقدمه

بررسی وضعیت حساب مشتقه یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای مدیریت صحیح سرمایه در بازارهای مالی است. معامله‌گران با رصد دقیق موجودی حساب، وجه تضمین اولیه، سود و زیان روزانه و سایر جزئیات می‌توانند تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند و از بروز ریسک‌های غیرمنتظره جلوگیری کنند. آگاهی از وضعیت حساب کمک می‌کند تا استراتژی معاملاتی فردی با شرایط واقعی بازار و میزان سرمایه هماهنگ باشد.
 

تعریف و مفهوم بازار مشتقه

بازار مشتقه بخشی از بازار مالی است که در آن ابزارهای مالی مبتنی بر دارایی‌های پایه مانند سهام، کالا، ارز و اوراق بهادار معامله می‌شوند. این ابزارها که «مشتقه» نام دارند، ارزش خود را از تغییرات قیمت دارایی پایه می‌گیرند و به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا با استفاده از قراردادهای آتی، اختیار معامله یا سایر ابزارها، ریسک خود را مدیریت کرده یا از نوسانات بازار سود کسب کنند. 
هدف اصلی این بازار، کاهش عدم قطعیت و فراهم‌کردن امکان پیش‌بینی بهتر جریان نقدی برای فعالان اقتصادی است. برای مثال، کشاورزی که نگران کاهش قیمت محصول در زمان برداشت است، می‌تواند از طریق قراردادهای مشتقه، محصول خود را از پیش و با قیمت مشخص به فروش برساند. این ویژگی باعث می‌شود بازار مشتقه علاوه بر کارکرد پوشش ریسک، به محلی برای سفته‌بازی و کسب سود نیز تبدیل شود. در ایران، بازار مشتقه از سال 1384 آغاز به کار کرده و به تدریج در حال گسترش است.

-قرارداد معاوضه (Swap)

قرارداد معاوضه یکی از انواع ابزارهای بازار مشتقه است که بیشتر در معاملات بین مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به کار گرفته می‌شود. در این نوع قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند تا منافع، جریان‌های نقدی یا دارایی‌های مشخصی را در بازه زمانی معین با یکدیگر مبادله کنند. به عنوان نمونه، ممکن است دو طرف جریان سود پرداختی یک نوع اوراق قرضه را با جریان سود اوراق دیگری معاوضه کنند یا نرخ بهره ثابت را با نرخ بهره شناور جایگزین نمایند.
 این قراردادها معمولاً پیچیدگی بیشتری نسبت به سایر ابزارهای مشتقه دارند و بیشتر برای مدیریت ریسک نرخ بهره، ریسک ارزی یا بهبود جریان نقدی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

-قرارداد اختیار معامله (Option Contract)

اختیار معامله یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین انواع قراردادهای بازار مشتقه است. در این قرارداد، خریدار حق (اما نه الزام) دارد که دارایی پایه را در زمان مشخص و با قیمت از پیش تعیین‌شده خریداری یا بفروشد. مزیت اصلی اختیار معامله انعطاف‌پذیری آن است؛ به‌گونه‌ای که سرمایه‌گذار می‌تواند در صورت مساعد بودن شرایط بازار از حق خود استفاده کند و در غیر این صورت قرارداد را اجرا نکند. 
تفاوت کلیدی این قرارداد با قرارداد آتی در همین نکته است که دارنده اختیار معامله ملزم به انجام تعهدات نیست. به همین دلیل، اختیار معامله هم برای پوشش ریسک و هم برای سفته‌بازی در بازارهای مالی به‌کار می‌رود.

-قرارداد پیمان آتی (Forward Contract)

پیمان آتی نیز نوعی توافق بین دو طرف است که طی آن معامله‌ای بر اساس قیمت مشخص و در تاریخ معین در آینده انجام خواهد شد. این قرارداد در ظاهر مشابه قرارداد آتی است، اما یک تفاوت مهم دارد: پیمان آتی معمولاً در بازارهای خارج از بورس یا فرابورس‌ها منعقد می‌شود و استانداردسازی خاصی ندارد. به همین دلیل انعطاف بیشتری نسبت به قرارداد آتی دارد، ولی ریسک اعتباری بالاتری را برای طرفین به همراه می‌آورد.
 این ابزار اغلب برای پوشش ریسک در معاملات کالا، ارز یا اوراق بهادار به کار گرفته می‌شود و بیشتر میان شرکت‌ها و نهادهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

-قراردادهای آتی (Futures Contract)

قرارداد آتی یکی از پرکاربردترین انواع قراردادهای مشتقه است که بر اساس آن خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند دارایی پایه را در تاریخ مشخص و با قیمتی از پیش تعیین‌شده معامله کنند. این قراردادها معمولاً از طریق بورس و اتاق پایاپای منعقد می‌شوند و استانداردهای مشخصی دارند. مزیت اصلی قراردادهای آتی، شفافیت بالا و کاهش ریسک اعتباری به دلیل حضور نهاد واسط است. 
سرمایه‌گذاران از قراردادهای آتی هم برای سفته‌بازی بر روی قیمت دارایی‌ها و هم برای پوشش ریسک نوسانات استفاده می‌کنند. برای نمونه، یک کشاورز می‌تواند با فروش آتی محصول خود، قیمت فروش را از پیش تثبیت کند و نگرانی بابت تغییرات قیمتی در آینده نداشته باشد.

چگونه معاملات مشتقات را آغاز کنیم؟

برای ورود به بازار مشتقات کالایی پیش‌نیاز اصلی دریافت کد آتی کالا است. این کد ۹ رقمی و منحصر به فرد برای هر شخص صادر می‌شود. جهت اخذ آن باید به یکی از کارگزاری‌های فعال در این حوزه مراجعه کنید. در ابتدا لازم است فرم‌های مربوطه را تکمیل کرده و مدارک لازم از جمله افتتاح حساب بانکی در اختیار بورس کالا را ارائه دهید. پس از بررسی و تطبیق مدارک توسط کارگزاری، در صورت نبود مشکل، اطلاعات شما به بورس کالا ارسال می‌شود. 

برای فعالیت در بازار مشتقه سهام (مانند اختیار معامله سهام یا قراردادهای آتی سهام)، ابتدا باید کد بورسی از بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران دریافت کنید. پس از اخذ کد، لازم است وارد سایت کارگزاری گنجینه شوید. در صورت تأیید، باید فرم‌های مربوط به معاملات مشتقه را تکمیل کرده و مدارک مورد نیاز را ارائه دهید. پس از طی این مراحل و بسته به سیاست‌های کارگزاری، مجوز انجام معاملات اختیار معامله سهام و قراردادهای آتی سهام برای شما صادر خواهد شد.

سخن آخر

مدیریت حساب مشتقه تنها به معنای بررسی اعداد و ارقام نیست؛ بلکه بخشی از فرآیند مدیریت ریسک و حفظ سرمایه در بازار پرنوسان مشتقات محسوب می‌شود. هر سرمایه‌گذار حرفه‌ای باید این موضوع را جدی گرفته و در کنار یادگیری تحلیل بازار، توجه ویژه‌ای به گزارش‌های حساب خود داشته باشد تا بتواند سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر و پایدارتری را تجربه کند.

برای آن دسته از سرمایه‌گذارانی که قصد دارند تجربه‌ای مطمئن در معاملات مشتقه داشته باشند، کارگزاری گنجینه با ارائه سامانه‌های پیشرفته و پشتیبانی حرفه‌ای بستری امن و شفاف برای بررسی وضعیت حساب و انجام معاملات فراهم کرده است.

پرسش‌های متداول