انواع اختیار معامله ؛ اختیار خرید و اختیار فروش
مقدماتی
انواع اختیار معامله ؛ اختیار خرید و اختیار فروش
مقدمه
آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چگونه می‌توان با استفاده از ابزارهای مالی پیچیده، ریسک‌های سرمایه‌گذاری را مدیریت کرد و در عین حال از نوسانات بازار سود برد؟ یکی از این ابزارها، قراردادهای اختیار معامله است که به‌ویژه در بازارهای مالی پیچیده و ناپایدار، نقش مهمی در ایجاد فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند. اختیار خرید و اختیار فروش، دو نوع اصلی از قراردادهای اختیار معامله هستند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
این ابزارها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با پرداخت هزینه‌ای معین، حق خرید یا فروش دارایی‌های مختلف را در زمان مشخصی داشته باشند، بدون آنکه الزاماً مجبور به انجام معامله شوند. در این مقاله از کارگزاری گنجینه به بررسی دقیق‌تر این قراردادها و تفاوت‌های بین اختیار خرید و فروش خواهیم پرداخت تا شما بتوانید درک بهتری از نحوه عملکرد و کاربرد آنها پیدا کنید.
قراردادهای اختیار معامله
در واقع، قراردادهای اختیار معامله از ابزارهای مشتقه‌ای هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا در یک تاریخ مشخص، اختیار خرید یا فروش مقدار معینی از یک دارایی مانند سهام را داشته باشند. در این نوع معاملات، خریدار اختیار خرید یا فروش دارایی را دارد، اما فروشنده موظف است طبق قرارداد عمل کند. این ابزارها به‌ویژه در شرایطی که بازار نوسان زیادی دارد، برای مدیریت ریسک و محافظت از سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اختیار خرید و اختیار فروش از جمله قراردادهای محبوب در این دسته از معاملات به شمار می‌آیند. در حال حاضر، با توجه به رشد بازار اوراق مشتقه، این نوع قراردادها به یکی از روش‌های جذاب برای سرمایه‌گذاران تبدیل شده‌اند. اما چه عواملی باعث افزایش توجه به این معاملات شده است؟ چگونه می‌توان با استفاده از قراردادهای اختیار معامله، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داد و از زیان‌های ناشی از کاهش قیمت سهام جلوگیری کرد؟ در ادامه به بررسی این موارد میپردازیم.
مزایای قرارداد اختیار معامله
اهرم مالی یکی از ویژگی‌های بارز قراردادهای اختیار معامله است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا با پرداخت مبلغی ناچیز نسبت به ارزش کل دارایی، در بازار سرمایه‌گذاری کنند و از نوسانات قیمت بهره‌مند شوند. این ویژگی به خصوص در شرایطی که نیاز به مدیریت ریسک و افزایش بازده وجود دارد، اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
اهرم مالی
در واقع، اهرم مالی به این معناست که شما می‌توانید تنها با پرداخت بخشی از مبلغ دارایی، همانند مالک آن دارایی رفتار کنید. به عنوان مثال، با پرداخت مبلغی کم، قادر خواهید بود که قرارداد اختیار معامله برای تعداد زیادی از سهام را خریداری کنید. در این حالت، حتی با تغییرات کوچک در قیمت دارایی پایه، می‌توانید بازدهی بالایی را کسب کنید. برای مثال، فرض کنید با پرداخت ۱٬۰۰۰ تومان اختیار معامله ۱۰٬۰۰۰ سهم یک شرکت را با قیمت توافقی ۳۵۰ تومان خریداری می‌کنید و در صورتی که قیمت سهم به ۴۰۰ تومان برسد، می‌توانید از این معامله ۴۹۹٬۰۰۰ تومان سود کسب کنید.
از دیگر مزایای این قراردادها، وجود مزیت زمانی است. سرمایه‌گذاران می‌توانند تصمیمات خود را در طول مدت زمان باقی‌مانده تا سررسید قرارداد گرفته و از این طریق، استراتژی بهتری را برای مدیریت سرمایه خود پیاده کنند.
کسب درآمد
یکی از ویژگی‌های جذاب این ابزار مالی این است که شما می‌توانید از هرگونه تغییر در قیمت دارایی‌ها سود ببرید، چه افزایش قیمت باشد چه کاهش. به این ترتیب، برخلاف خرید و فروش سهام که فقط از افزایش قیمت سود حاصل می‌شود، با پیش‌بینی کاهش قیمت می‌توانید از فروش اختیار خرید یا خرید اختیار فروش سود کنید. بنابراین، این ابزار برای هر دو نوع بازار صعودی و نزولی مناسب است.
پوشش ریسک (Hedging)
یکی از کاربردهای اصلی قراردادهای اختیار معامله در پوشش ریسک است. اگر شما دارایی‌هایی در پرتفوی خود دارید و نگران کاهش قیمت آنها هستید، می‌توانید از این ابزار به عنوان یک استراتژی محافظتی استفاده کنید و ریسک کاهش ارزش دارایی‌ها را کاهش دهید.
در نهایت، قراردادهای اختیار معامله با ویژگی‌هایی مانند اهرم مالی، پوشش ریسک و امکان کسب درآمد در بازارهای مختلف، ابزارهای بسیار مفیدی برای سرمایه‌گذاران به حساب می‌آیند. این معاملات می‌توانند فرصتی مناسب برای مدیریت بهتر سرمایه‌گذاری‌ها و کاهش ریسک‌های موجود در بازار باشند.
انواع اختیار معامله
اختیار معامله یکی از ابزارهای مشتقه است که در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قرارداد به خریدار این امکان را می‌دهد که یک دارایی را در آینده و به قیمتی مشخص خریداری یا فروخته کند. به عبارت دیگر، در اختیار معامله، خریدار می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا دارایی مورد نظر را با قیمت توافقی خریداری یا بفروشد. در ادامه، دو نوع اصلی از این قراردادها را بررسی می‌کنیم:
1. اختیار معامله خرید (Call Option)
این نوع قرارداد به خریدار این حق را می‌دهد که مقدار معینی از یک دارایی را در یک تاریخ خاص و با قیمت تعیین‌شده خریداری کند. برای مثال، فرض کنید قیمت سکه در بازار نقدی ۹۵۰ هزار تومان است و شما قرارداد اختیار خرید با قیمت ۹۵۰ هزار تومان خریداری کرده‌اید. اگر تا زمان سررسید قیمت سکه به یک میلیون و ۶۰ هزار تومان برسد، شما می‌توانید سکه‌ها را با قیمت قبلی خریداری کنید و از تفاوت قیمت سود ببرید. در صورتی که قیمت سکه کاهش یابد، شما هیچ‌گونه الزامی برای استفاده از اختیار خرید ندارید و تنها مبلغی که برای خرید قرارداد پرداخت کرده‌اید، زیان شما خواهد بود.
2. اختیار معامله فروش (Put Option)
اختیار معامله فروش به خریدار این امکان را می‌دهد که مقدار مشخصی از یک دارایی را در تاریخ و قیمت معین به فروشنده اختیار معامله بفروشد. به عنوان مثال، فرض کنید قیمت سکه در بازار نقدی ۹۵۰ هزار تومان است و شما قرارداد اختیار فروش را با قیمت ۹۵۰ هزار تومان خریداری کرده‌اید. اگر تا زمان سررسید قیمت سکه به ۸۵۰ هزار تومان برسد، شما می‌توانید سکه‌ها را با قیمت بالاتر از بازار به فروشنده اختیار بفروشید و از این تفاوت قیمت سود کنید. اما اگر قیمت سکه افزایش یابد، شما از حق خود برای فروش استفاده نمی‌کنید و تنها زیانی که خواهید داشت، هزینه خرید اختیار است.
این دو نوع قرارداد اختیار معامله، امکان کسب سود از تغییرات قیمت دارایی‌ها را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد و می‌تواند ابزار مناسبی برای مدیریت ریسک یا به دست آوردن بازده از نوسانات بازار باشد.
قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال
اختیار معامله یکی از ابزارهای مالی مشتقه است که به معامله‌گران این امکان را می‌دهد تا در آینده، دارایی‌ها را بر اساس قیمت‌های از پیش تعیین‌شده خرید یا فروش کنند. این قراردادها به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک یا کسب سود در شرایط مختلف بازار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
-اختیار معامله اروپایی:
در این نوع قرارداد، خریدار تنها می‌تواند در تاریخ سررسید مشخص‌شده از اختیار خود استفاده کند. به عبارت دیگر، استفاده از حق خرید یا فروش دارایی تنها در زمان معین‌شده در قرارداد امکان‌پذیر است. به عنوان مثال، اگر سررسید قرارداد اختیار یک سال بعد باشد، خریدار تنها در پایان آن یک سال قادر خواهد بود از اختیار خود استفاده کند. در ایران، قراردادهای اختیار معامله معمولاً از نوع اروپایی هستند.
-اختیار معامله آمریکایی:
برخلاف نوع اروپایی، در قراردادهای اختیار معامله آمریکایی، خریدار این امکان را دارد که در هر زمان از دوره اعتبار قرارداد از اختیار خود استفاده کند. به این معنی که نیاز نیست حتماً تا تاریخ سررسید منتظر بماند و می‌تواند قبل از آن از حق خود برای خرید یا فروش دارایی استفاده کند. این ویژگی به خریداران انعطاف بیشتری می‌دهد تا در مواقع مناسب از اختیار خود بهره‌برداری کنند.
-اختیار معامله آسیایی:
قرارداد اختیار معامله آسیایی (Asian Option) نوعی از ابزارهای مالی مشتقه است که در آن سود یا زیان معامله بر اساس میانگین قیمت دارایی پایه در یک بازه زمانی مشخص محاسبه می‌شود، نه قیمت لحظه‌ای در زمان سررسید. به همین دلیل، این نوع قرارداد را با نام «اختیار میانگینی» یا Average Option نیز می‌شناسند. تفاوت اصلی آن با قراردادهای اختیار اروپایی و آمریکایی در همین شیوه محاسبه عایدی است؛ چرا که در اختیارهای کلاسیک، ملاک تعیین سود، قیمت دارایی در زمان اعمال قرارداد است.
اختیار آسیایی در دسته قراردادهای غیرمعمول یا خاص (Exotic Options) قرار دارد. یکی از مزایای این نوع قرارداد، کاهش ریسک ناشی از نوسانات شدید یا دستکاری قیمت دارایی پایه است؛ زیرا میانگین‌گیری باعث می‌شود اثر نوسانات کوتاه‌مدت کاهش یابد. از آنجا که نوسان یکی از عوامل مهم در قیمت‌گذاری اختیار معامله‌هاست و رابطه مستقیمی با قیمت دارد، کاهش نوسانات در اختیار آسیایی به طور طبیعی منجر به کاهش ارزش آن نسبت به اختیارهای آمریکایی و اروپایی می‌شود.
در نهایت، انتخاب نوع قرارداد اختیار معامله بستگی به استراتژی سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری هر فرد دارد. در حالی که اختیار معامله اروپایی محدود به تاریخ سررسید است، اختیار معامله آمریکایی انعطاف بیشتری برای استفاده از اختیار در طول مدت قرارداد فراهم می‌کند. با درک دقیق این ابزارها، سرمایه‌گذاران می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری در بازار اتخاذ کنند.
دامنه سود و زیان قراردادهای اختیار معامله
در معاملات قراردادهای اختیار معامله، برخلاف برخی از ابزارهای مالی دیگر، دامنه نوسان وجود ندارد. این بدان معناست که دارندگان اختیار خرید یا فروش می‌توانند میزان ضرر خود را محدود کنند. در اختیار خرید، سود به طور نامحدود افزایش می‌یابد، اما ضرر در اختیار فروش محدود به قیمت اعمال است. از سوی دیگر، دارندگان موقعیت فروش در اختیار خرید ممکن است ضرر نامحدودی متحمل شوند، در حالی که دارندگان موقعیت فروش در اختیار فروش، ضررشان تنها به اندازه تفاوت قیمت اعمال محدود خواهد بود.
وضعیت بازدهی اختیار معامله
قراردادهای اختیار معامله می‌توانند در وضعیت‌های مختلفی از نظر بازدهی قرار گیرند. این وضعیت‌ها نشان‌دهنده تأثیر تغییرات قیمت دارایی پایه بر سود یا زیان معامله‌گر هستند. درک این وضعیت‌ها برای هر سرمایه‌گذار در بازارهای مالی ضروری است.
قرارداد اختیار معامله می‌تواند در سه وضعیت مختلف قرار گیرد:
1. در سود (In the Money):
در این حالت، خریدار اختیار معامله با اعمال حق خود به سود می‌رسد، زیرا قیمت دارایی پایه به نفع او تغییر کرده است.
2. بی‌تفاوت (At the Money):
در این وضعیت، قیمت دارایی پایه برابر با قیمت اعمال است و خریدار هیچ سود یا زیانی از اعمال اختیار خود نمی‌کند.
3. در زیان (Out of the Money):
در این حالت، خریدار با اعمال اختیار معامله به زیان می‌رسد، چرا که قیمت دارایی پایه برخلاف پیش‌بینی او تغییر کرده است.
در نهایت، آگاهی از وضعیت‌های مختلف قراردادهای اختیار معامله به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به‌طور مؤثرتر در بازار تصمیم‌گیری کنند و استراتژی‌های خود را برای کاهش ریسک و به حداکثر رساندن بازدهی تنظیم نمایند.
انتخاب مناسب‌ترین نوع اختیار معامله
در انتخاب نوع قرارداد اختیار معامله، عواملی چون وضعیت بازار، میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار و اهداف سرمایه‌گذاری نقش اساسی دارند. هر یک از این عوامل می‌تواند تأثیر زیادی در استراتژی معاملاتی فرد داشته باشد و تصمیم‌گیری صحیح را برای دستیابی به سود و کاهش ریسک امکان‌پذیر سازد.
هنگام انتخاب نوع اختیار معامله، عوامل مختلفی باید مورد توجه قرار گیرد:
1. وضعیت بازار:
روند صعودی یا نزولی بازار می‌تواند تأثیر زیادی در انتخاب نوع اختیار معامله داشته باشد.
2. میزان ریسک‌پذیری:
سرمایه‌گذاران با تحمل ریسک بالا ممکن است به دنبال اختیار معامله‌هایی با اهرم بیشتر باشند، در حالی که کسانی که ریسک کمتری می‌خواهند، به سراغ گزینه‌هایی با اهرم پایین‌تر می‌روند.
3. اهداف سرمایه‌گذاری:
بسته به اینکه هدف سرمایه‌گذار کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد، نوع قرارداد اختیار معامله می‌تواند متفاوت باشد.
درک دقیق ویژگی‌ها و تفاوت‌های انواع اختیار معامله برای هر سرمایه‌گذار ضروری است، چرا که این آگاهی به آنها کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری برای مدیریت ریسک و دستیابی به اهداف مالی خود اتخاذ کنند.
تاثیر اقدامات شرکت بر روی اختیار معامله
در صورت توقف یا بازگشایی نماد یک شرکت، نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله آن نیز به طور همزمان با سهم پایه در بازار نقدی و با همان روش متوقف یا بازگشایی خواهد شد.
در صورتی که یک شرکت اقدام به افزایش سرمایه کند، تعدیلاتی در قیمت اعمال، اندازه قرارداد و سقف موقعیت‌های گروه اختیار معامله صورت خواهد گرفت. بورس، قبل از بازگشایی نماد اختیار معامله، تغییرات لازم را اعمال کرده و به اطلاع عموم می‌رساند. این تعدیلات از طریق فرمول مشخصی محاسبه می‌شود.
علاوه بر این، تقسیم سود نقدی نیز باعث تعدیل قیمت اعمال قراردادهای اختیار معامله خواهد شد. در چنین شرایطی، بورس قبل از بازگشایی نماد اختیار معامله، تغییرات لازم را طبق فرمول مربوطه در قیمت اعمال خواهد کرد.
سخن آخر
در نهایت، آگاهی از تفاوت‌ها و کاربردهای انواع اختیار معامله، مانند اختیار خرید و اختیار فروش، می‌تواند به‌طور قابل توجهی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری شما تأثیرگذار باشد. این ابزارها نه‌تنها به شما کمک می‌کنند تا ریسک‌های موجود را کنترل کنید، بلکه می‌توانند فرصت‌های سودآوری جدیدی را در بازارهای مالی ایجاد نمایند. در این میان، مجموعه کارگزاری گنجینه با ارائه مشاوره‌های تخصصی و خدمات معاملاتی پیشرفته، به شما این امکان را می‌دهد که از ابزارهای مالی پیچیده به‌صورت مؤثر و با اطمینان استفاده کنید. کارشناسان این مجموعه آماده‌اند تا در تمام مراحل سرمایه‌گذاری شما، همراه و راهنمای شما باشند.
سوالات متداول
1.اختیار خرید و اختیار فروش چه تفاوتی با هم دارند؟
اختیار خرید به دارنده حق خرید دارایی با قیمت معین را می‌دهد، در حالی که اختیار فروش به دارنده حق فروش دارایی با قیمت معین را اعطا می‌کند.
2.چگونه می‌توان از اختیار معامله برای پوشش ریسک استفاده کرد؟
از اختیار معامله می‌توان برای محافظت در برابر تغییرات نامطلوب قیمت دارایی استفاده کرد، به‌ویژه در بازارهای پرنوسان، مانند خرید اختیار فروش برای محافظت از کاهش قیمت دارایی.
3.آیا نیاز به داشتن دارایی پایه برای خرید اختیار معامله وجود دارد؟
خیر، برای خرید اختیار معامله نیازی به داشتن دارایی پایه نیست. شما تنها حق خرید یا فروش دارایی را در آینده خواهید داشت.
4.چه عوامل تاثیرگذار بر قیمت اختیار معامله وجود دارد؟
عوامل مختلفی نظیر قیمت دارایی پایه، زمان باقی‌مانده تا سررسید، نوسانات بازار و نرخ بهره بر قیمت اختیار معامله تاثیر می‌گذارند.