اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی چیست؟

مقدمه

قرارداد اختیار فروش (Put Option) یکی از انواع قراردادهای مشتقه است که در آن خریدار قرارداد این حق را دارد (اما الزام ندارد) که در تاریخ مشخصی در آینده، دارایی پایه مشخصی را با قیمتی از پیش تعیین‌شده به فروشنده قرارداد بفروشد. فروشنده در این حالت متعهد می‌شود که در صورت درخواست خریدار، دارایی را با همان قیمت توافقی خریداری کند.

برای مثال فرض کنید شما پیش‌بینی می‌کنید قیمت سهامی در آینده کاهش خواهد یافت. در این شرایط می‌توانید با خرید یک قرارداد اختیار فروش، از افت قیمت آن سهم سود ببرید یا حداقل خود را از زیان احتمالی محافظت کنید. اگر در زمان سررسید، قیمت سهم پایین‌تر از قیمت اعمال باشد، اعمال قرارداد برای شما سودآور است.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

در واقع اوراق اختیار فروش تبعی یا همان بیمه سهام، ابزاری کاربردی است که شرکت‌ها یا سهامداران عمده با هدف حمایت از قیمت سهام خود منتشر می‌کنند. این اوراق به سهامداران این امکان را می‌دهد که در صورت افت قیمت سهام، سهم خود را با قیمتی از پیش تعیین‌شده به شرکت بفروشند و از زیان سنگین جلوگیری کنند.

همچنین شرکت صادرکننده اوراق، تعهد می‌دهد که در صورت افت قیمت سهم در تاریخ سررسید، آن را به قیمت بالاتری از شما بازخرید کند. این اقدام به سرمایه‌گذاران اطمینان خاطر می‌دهد که با خرید سهام آن شرکت، می‌توانند ریسک کمتری را متحمل شوند. از جمله

مزایای اوراق اختیار فروش تبعی؛

-حمایت از سهامداران خرد:

این اوراق به افراد حقیقی اطمینان می‌دهد که در شرایط افت قیمت بازار، دارایی آن‌ها به‌طور کامل از بین نخواهد رفت.

-کاهش نوسانات بازار:

با وجود این ابزار، رفتار هیجانی کمتری در بازار شکل می‌گیرد.

-اعتمادسازی:

صدور این اوراق از طرف شرکت نشان‌دهنده باور به ارزش واقعی سهام است.

-مکانیزم تسویه نقدی یا فیزیکی:

انعطاف‌پذیری در تسویه باعث راحتی بیشتر برای سهامدار می‌شود.

نحوه عملکرد اوراق فروش تبعی – یک مثال واقعی

فرض کنید شما ۱۰۰۰ سهم از یک شرکت را به قیمت ۳۵۶۰ ریال خریداری کرده‌اید. شرکت موردنظر اوراق فروش تبعی منتشر می‌کند و قیمت اعمال آن را ۴۴۵۰ ریال در تاریخ سررسید اعلام می‌کند. حال سه حالت ممکن است رخ دهد:

-قیمت سهم بیشتر از ۴۴۵۰ ریال باشد:

در این صورت اعمال اوراق تبعی منطقی نیست و شما می‌توانید سهم خود را در بازار با قیمت بالاتری بفروشید.

-قیمت سهم برابر با ۴۴۵۰ ریال باشد:

تفاوتی در فروش از طریق اوراق یا بازار وجود ندارد. هر دو گزینه به یک میزان سود خواهند داد.

-قیمت سهم کمتر از ۴۴۵۰ ریال باشد:

در این حالت شما می‌توانید سهم خود را از طریق اوراق تبعی با قیمت ۴۴۵۰ ریال به فروش برسانید و از زیان جلوگیری کنید.

مزایای اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی ابزاری کاربردی در بازار سرمایه ایران است که به منظور محافظت از سرمایه سهامداران طراحی شده است. این اوراق مزایای مختلفی را برای خریداران و حتی شرکت‌های عرضه‌کننده فراهم می‌سازد:

1. کاهش ریسک سرمایه‌گذاری

مهم‌ترین مزیت این اوراق، فراهم آوردن نوعی "بیمه" برای سرمایه‌گذاران است. در شرایطی که بازار سهام با نوسانات منفی مواجه می‌شود، دارنده این اوراق می‌تواند با استفاده از حق فروش سهام به قیمت از پیش‌تعیین‌شده، از ضررهای سنگین جلوگیری کند.

2. افزایش اطمینان خاطر سرمایه‌گذاران

با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، سهامداران با اطمینان بیشتری نسبت به نگهداری یا حتی خرید سهم اقدام می‌کنند. چراکه می‌دانند در صورت افت قیمت، می‌توانند سهم را به قیمت تضمین‌شده به فروش رسانند.

3. افزایش جذابیت و تقاضا برای سهم پایه

زمانی که یک شرکت اقدام به انتشار اوراق تبعی می‌کند، در واقع سیگنالی مثبت به بازار ارسال می‌نماید که نشان‌دهنده اعتماد آن شرکت به ارزش سهام خود است. همین مسئله می‌تواند منجر به افزایش تقاضا برای سهم و تثبیت قیمت آن شود.

معایب اوراق اختیار فروش تبعی

در کنار مزایای قابل‌توجه، اوراق اختیار فروش تبعی محدودیت‌هایی نیز دارد که خریداران و سرمایه‌گذاران باید به آن‌ها توجه داشته باشند:

1. محدودیت در میزان خرید اوراق

برای هر سرمایه‌گذار (حقیقی یا حقوقی) سقفی برای خرید این اوراق مشخص شده است. شما نمی‌توانید بیشتر از تعداد سهامی که دارید، اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کنید.

2. الزام مالکیت سهم پایه

برای خرید اوراق تبعی، حتما باید سهام پایه در پرتفوی شما وجود داشته باشد. بدون داشتن این سهام، امکان خرید اوراق تبعی وجود ندارد. در صورتی که بعد از خرید اوراق تبعی، سهم پایه را بفروشید، آن اوراق به صورت خودکار باطل می‌شوند.

3. انقضای اعتبار اوراق بعد از تاریخ اعمال

اوراق اختیار فروش تبعی تنها در تاریخ معین قابل استفاده‌اند. چنانچه دارنده اوراق در زمان مقرر برای اعمال آن‌ها اقدام نکند، اوراق فاقد ارزش شده و هیچ حقی برای وی ایجاد نمی‌کنند.

اگر شما سهم پایه را قبل از تاریخ اعمال بفروشید، اوراق تبعی شما فاقد اعتبار خواهد شد و حتی اگر قیمت سهم کاهش یابد، دیگر نمی‌توانید از مزایای بیمه‌ای آن استفاده کنید.

نحوه خرید اوراق اختیار فروش تبعی

فرآیند خرید اوراق تبعی نسبتاً ساده است، اما باید نکات مهمی را در نظر گرفت:
-خرید این اوراق تنها در روز عرضه و از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌ها امکان‌پذیر است.
-قیمت اوراق در پایان روز معاملاتی مشخص می‌شود و بر اساس قیمت پایانی سهم پایه تعیین خواهد شد.
-شرط اساسی برای خرید اوراق این است که شما به تعداد مدنظر، سهام پایه را در پرتفوی خود داشته باشید.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

برای اینکه بتوانید از اوراق تبعی خود استفاده کنید، باید طبق روال زیر عمل نمایید:
-در صورتی که تصمیم دارید اوراق را اعمال کنید، حداکثر تا ساعت ۱۴ روز پیش از تاریخ سررسید باید درخواست خود را از طریق پنل کارگزاری ثبت کنید.
-این اوراق تنها در روز مشخص‌شده قابل اعمال هستند؛ چنانچه اقدام به اعمال نکنید، اوراق منقضی شده و فاقد اعتبار می‌گردند.
-بعد از ثبت درخواست اعمال، امکان لغو آن وجود ندارد، بنابراین تصمیم نهایی را با دقت اتخاذ کنید.

انواع روش‌های تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

تسویه اوراق تبعی بر اساس توافق‌نامه و نوع قرارداد می‌تواند به یکی از سه روش زیر انجام گیرد:

1. تسویه نقدی

در این روش، اگر قیمت پایانی سهم پایه در تاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال باشد، شرکت عرضه‌کننده مابه‌التفاوت را به صورت نقدی به دارنده اوراق پرداخت می‌کند و سهم در پرتفوی باقی می‌ماند. این گزینه برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که قصد فروش سهم خود را ندارند و تنها به دنبال جبران زیان هستند.

2. تسویه فیزیکی

در این حالت، سهامدار اوراق خود را اعمال کرده و شرکت عرضه‌کننده موظف است سهام پایه را از وی خریداری نماید. در این روش، سهم از پرتفوی دارنده حذف شده و معادل ارزش تعیین‌شده به حساب او واریز می‌گردد.

3. تسویه ترکیبی

در نوع سوم، سهامدار می‌تواند بخشی از سهم را به صورت نقدی و بخش دیگر را به صورت فیزیکی تسویه نماید. این روش برای کسانی که می‌خواهند قسمتی از سهام را نگه‌دارند و باقی را با قیمت اعمال بفروشند، مناسب است.

جمع‌بندی

اوراق اختیار فروش تبعی به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت ریسک در بورس ایران شناخته می‌شوند که می‌توانند آرامش روانی و مالی بیشتری برای سرمایه‌گذاران فراهم سازند. با این حال، توجه به محدودیت‌ها، قوانین اعمال و دقت در زمان‌بندی خرید و اعمال این اوراق، لازمه استفاده درست از آن‌هاست. قبل از خرید، حتما اطلاعیه‌های رسمی منتشرشده توسط شرکت عرضه‌کننده و سازمان بورس را مطالعه کرده و تصمیمی آگاهانه بگیرید.

سوالات متداول