ریسک ها و مزایای اختیار معامله

ریسک ها و مزایای اختیار معامله

مقدمه

اختیار معامله یکی از ابزارهای مالی پیشرفته در بازار سرمایه است که به معامله‌گران امکان می‌دهد بدون مالکیت مستقیم دارایی پایه، از نوسانات قیمت آن بهره‌مند شوند. این بازار، از یک‌سو فرصت‌های سودآوری قابل توجهی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد و از سوی دیگر، به دلیل ماهیت پیچیده، وجود اهرم مالی و تاریخ انقضا، ریسک‌های قابل توجهی نیز دارد.
افرادی که در این بازار فعالیت می‌کنند، باید از دانش تخصصی، درک عمیق نسبت به ساختار قراردادها و توانایی تحلیل دقیق بازار برخوردار باشند. به کمک اختیار معامله می‌توان از افزایش یا کاهش قیمت دارایی‌ها سود کسب کرد و حتی از آن برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاری‌های دیگر استفاده نمود. با این حال، نوسانات شدید بازار، انتخاب استراتژی نامناسب یا زمان‌بندی اشتباه می‌تواند منجر به زیان‌های سنگین یا از بین رفتن کل سرمایه شود. در ادامه، مفاهیم پایه‌ای و نکات کلیدی اختیار معامله به تفکیک ارائه شده است.

تعریف اختیار معامله

در اختیار معامله، خریدار اختیار خرید (Call) یا فروش (Put)، «حق» (نه الزام) دارد که دارایی پایه را در تاریخی مشخص یا قبل از آن، با قیمتی از پیش تعیین‌شده خریداری یا بفروشد. در مقابل، فروشنده این قرارداد موظف است طبق تصمیم خریدار، دارایی را بفروشد یا بخرد.

 

مزایای اختیار معامله

-اهرم مالی

خریدار اختیار معامله، تنها درصدی از ارزش کل معامله را تحت عنوان پرمیوم پرداخت می‌کند. این مکانیزم اهرم مالی، باعث می‌شود با سرمایه‌ای کمتر نسبت به ارزش کل دارایی، بازدهی قابل توجهی کسب شود.

 

-مزیت زمانی در تصمیم‌گیری

خریدار تا زمان سررسید اختیار دارد در مورد اعمال قرارداد تصمیم بگیرد. این فرصت زمانی به سرمایه‌گذار امکان می‌دهد شرایط بازار را تحلیل کرده و بهترین تصمیم را اتخاذ کند.

 

-کسب درآمد در هر شرایط بازار

برخلاف بازار سهام که فقط از رشد قیمت می‌توان سود گرفت، در بازار اختیار معامله، هم از رشد و هم از کاهش قیمت می‌توان کسب سود کرد. این امکان با انتخاب صحیح نوع قرارداد و موقعیت (خرید یا فروش) فراهم می‌شود.

 

-استفاده بدون مالکیت دارایی پایه

معامله‌گران می‌توانند بدون داشتن سهام پایه، تنها از طریق قراردادهای آپشن از نوسانات قیمت آن سود ببرند.

 

-پوشش ریسک (Hedging)

اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک در پرتفوی قابل استفاده است. مثلاً در صورت پیش‌بینی افت قیمت یک سهم خاص، می‌توان با خرید اختیار فروش، زیان احتمالی را محدود کرد.

 

ریسک‌های اختیار معامله

-پیچیدگی و نیاز به دانش تخصصی

تعدد استراتژی‌ها و مفاهیم پیچیده این بازار، آن را برای افراد بدون تجربه به محیطی پرریسک تبدیل می‌کند. انتخاب اشتباه استراتژی یا نداشتن برنامه مشخص، می‌تواند منجر به زیان شود.

 

-نوسانات شدید قیمت

قیمت اختیار معامله به شدت وابسته به نوسانات قیمت دارایی پایه است. تغییرات ناگهانی در بازار می‌تواند ارزش قرارداد را به سرعت افزایش یا کاهش دهد.

 

-ریسک از دست دادن سرمایه

خریداران در بدترین حالت تنها پرمیوم خود را از دست می‌دهند، اما فروشندگان ممکن است با زیان‌های نامحدود مواجه شوند، به‌ویژه در موقعیت فروش اختیار خرید زمانی که قیمت دارایی پایه به‌شدت افزایش می‌یابد.

 

-محدودیت زمانی (سررسید)

هر قرارداد آپشن تاریخ سررسید مشخصی دارد. اگر تا آن تاریخ پیش‌بینی معامله‌گر محقق نشود، اختیار بی‌ارزش خواهد شد و سرمایه‌گذار تمام یا بخشی از سرمایه خود را از دست می‌دهد.

 

مفاد قرارداد اختیار معامله

 

-مبلغ اختیار معامله (Premium)

مبلغی است که خریدار به فروشنده برای خرید اختیار پرداخت می‌کند و به عنوان هزینه اولیه معامله در نظر گرفته می‌شود.

 

-دارایی پایه (Underlying Asset)

این همان دارایی واقعی است که قرارداد اختیار بر پایه آن تنظیم شده، مانند سهام یک شرکت یا شاخص بورس.

 

-قیمت اعمال (Strike Price)

قیمتی که در قرارداد تعیین می‌شود و خریدار در صورت اعمال اختیار، دارایی را به این قیمت خریداری یا می‌فروشد.

 

-تاریخ سررسید (Expiration Date)

تاریخی که قرارداد تا آن معتبر است. نوع اروپایی فقط در همان تاریخ اعمال می‌شود و نوع آمریکایی در هر زمان تا آن تاریخ.

 

در مجموع، بازار اختیار معامله ابزاری سودآور اما پرریسک است. ورود به این بازار بدون دانش، تجربه و استراتژی مشخص می‌تواند به زیان‌های قابل توجهی منجر شود. اما با آموزش مناسب، مدیریت ریسک، انتخاب آگاهانه موقعیت‌ها و تمرین از طریق معاملات کاغذی، می‌توان از ظرفیت‌های این ابزار به بهترین شکل بهره برد.

 

محدودیت زمانی در اختیار معاملات

یکی از نکات مهمی که باید درباره معاملات اختیار (آپشن‌ها) بدانید، این است که این ابزارهای مالی دارای عمر محدودی هستند. هر قرارداد اختیار معامله، تاریخ سررسید مشخصی دارد. این به آن معناست که پیش‌بینی شما درباره جهت حرکت قیمت دارایی پایه باید تا قبل از تاریخ سررسید به وقوع بپیوندد. در غیر این صورت، ممکن است تمام سرمایه‌ای که برای خرید اختیار صرف کرده‌اید از بین برود. 
برای کاهش این ریسک، پیشنهاد می‌شود پیش از ورود به معاملات واقعی، از «معاملات کاغذی» استفاده کنید. این روش به شما کمک می‌کند استراتژی‌های مختلف را روی سهم‌های پایه موجود آزمایش کرده و درک بهتری از عملکرد آپشن‌ها در شرایط واقعی بازار کسب کنید.

 

اهمیت انتخاب استراتژی مناسب

استراتژی اشتباه می‌تواند باعث شکست در یک معامله و وارد شدن زیان شود. اگرچه یک ضرر ممکن است تنها به یک موقعیت خاص محدود شود، ولی اگر مدیریت اندازه موقعیت را رعایت نکنید (مثلاً بیش از حد قرارداد بخرید)، خطر این وجود دارد که زیان‌ها به سبد کلی معاملات شما آسیب برسانند.
بهتر است همیشه با تعداد محدودی قرارداد فعالیت کنید و فقط درصد کوچکی از سرمایه خود را در هر معامله به خطر بیندازید. همچنین، اگر معاملات شما به صورت مداوم برخلاف پیش‌بینی‌ها پیش می‌روند، باید بازنگری جدی در روش تحلیل و استراتژی خود داشته باشید، چراکه ادامه چنین روندی می‌تواند به زیان‌های سنگین منجر شود.

 

مقایسه با فروش تعهدی (Short Selling)

یکی از مزایای مهم معاملات اختیار نسبت به فروش تعهدی این است که با استفاده از اختیارها می‌توانید از کاهش قیمت دارایی پایه سود بگیرید، بدون آن‌که نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین داشته باشید یا ریسک نامحدودی را بپذیرید. در حالی‌که فروش تعهدی ریسک بسیار بالایی دارد و زیان آن می‌تواند نامحدود باشد، در اختیار معاملات می‌توان با هزینه‌ای بسیار کمتر، استراتژی‌های مشابه را پیاده کرد و در مسیر کاهش قیمت نیز سود کسب کرد.

 

انتخاب‌های پیش‌روی خریدار آپشن تا زمان سررسید

اگر شما خریدار یک قرارداد اختیار هستید، تا زمان سررسید گزینه‌های متعددی پیش‌رو دارید. در صورتی که قیمت دارایی پایه در جهت مورد نظر شما حرکت کرده باشد و در سود باشید، می‌توانید پیش از تاریخ سررسید، اختیار خود را در بازار بفروشید و سود خود را دریافت کنید. 
در صورت رسیدن به تاریخ سررسید، می‌توانید اختیار را اعمال کرده و سهم را بخرید یا بفروشید (بسته به نوع اختیار). اگر معامله در زیان باشد، معمولاً خریدار اختیار ترجیح می‌دهد اختیار را اعمال نکند تا بیشتر از مبلغی که پرداخت کرده، ضرر نکند.

 

نقش زمان در سود و زیان آپشن‌ها

هرچه به تاریخ سررسید نزدیک‌تر می‌شوید، ارزش زمانی آپشن‌ها کاهش می‌یابد. اگر آپشنی که فروخته‌اید، در زیان باشد (از دید خریدار)، می‌توانید اجازه دهید تا بدون اعمال به پایان برسد و سود حاصل از فروش آپشن را نزد خود نگه دارید. اگر در موقعیت فروش هستید و آپشن هنوز در سود است، می‌توانید آن را مجدداً بخرید و با سود (یا زیان کمتر) از موقعیت خارج شوید.

 

وظایف فروشنده آپشن و محدودیت‌های او

در مقام فروشنده آپشن، مسئولیت‌ها و الزامات مشخصی وجود دارد که باید رعایت شود. برخلاف خریدار، فروشنده آزادی عمل کمتری دارد و تصمیماتش به شدت تحت تأثیر حرکت بازار قرار دارد. اگر بازار برخلاف پیش‌بینی شما حرکت کند، ممکن است ناچار شوید با زیان از معامله خارج شوید یا برای حفظ موقعیت، وجه تضمینی بیشتری تأمین کنید.

 

مزایای اعمال اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put)

اگر یک اختیار خرید (Call) را اعمال کنید، در واقع سهام را با قیمت توافقی خریداری می‌کنید. این می‌تواند مزایایی مانند دریافت سود نقدی یا شرکت در افزایش سرمایه را برای شما به همراه داشته باشد. از سوی دیگر، اعمال اختیار فروش (Put) به شما این امکان را می‌دهد که سهام خود را با قیمت مشخصی بفروشید.
 با این حال، در بسیاری موارد، فروش آپشن یا سهم در بازار آزاد به جای اعمال مستقیم قرارداد، ممکن است ارزش زمانی بیشتری حفظ کند و سودآورتر باشد.

سخن آخر

در مجموع، آشنایی کامل با قواعد، استراتژی‌ها و ریسک‌های اختیار معاملات، از جمله تاریخ سررسید، ارزش زمانی و نحوه اعمال قراردادها، برای هر معامله‌گر ضروری است. تصمیم‌گیری هوشمندانه و مدیریت ریسک مؤثر می‌تواند موفقیت شما را در بازار آپشن تضمین کند.
برای دریافت اطلاعات تکمیلی و مشاوره تخصصی در زمینه معاملات اختیار، می‌توانید با کارگزاری گنجینه تماس بگیرید یا به وب‌سایت رسمی این کارگزاری مراجعه کنید. مشاوران گنجینه آماده پاسخ‌گویی به سؤالات شما در زمینه آموزش و سرمایه‌گذاری در بازار مشتقه هستند.

 

سوالات متداول